Bazı işletmeler alanında ilk olmakla övünürler. Mesela dünyanın yazılı kayıtlarda yer alan ilk oteli 705 yılında Japonya’da kurulan Nishiyama Onsen Keiunkan’dır. Ya da Britanya’nın sembolü haline gelen Pub kültürünün ilk işletmesi 900 yılında İrlanda’da açılan Sean’s Bar’dır. Peki ya dünyanın ilk yayınevi hangisidir, hangi tarihte ve nerede kurulmuştur hiç düşündünüz mü? İşte yanıtı…
Osmanlı İmparatorluğu’nun 1453 yılında İstanbul’u fethi ile başlayan süreç Avrupa’nın çehresini sonsuza kadar değiştiren olayların fitilini ateşlemişti. Avrupa, bilginin yayılması için yazılı metinlerin gücünü keşfetmiş ve yazının daha kolay üretilip daha hızlı dağıtılması için baskı teknolojisini geliştirmeye başlamıştı. Çin’de, Ortadoğu’da, Avrupa’nın kuzey doğusunda çeşitli tekniklerle kitaplar basılıyordu ancak, baskı alanında markalaşma süreci henüz başlamamıştı.
Tarihler 1488’i gösterdiğinde İsviçre Basel’de bir işletme yayınevi olmanın ilk adımlarını atmıştı. Bu “baskı atölyesi” henüz daha yayıncı kavramının gelişmediği bir çağda, yayınevi kimliğinin yaratılmasını sağlamıştı. Günümüzde Schwabe Verlag olarak anılan bu işletmenin kurucusu Johannes Petri adında bir baskı ustasıydı. İlk yayınevi Petri’nin çalışma odasıydı ve aslında işletmenin ilk adı Schwabe Verlag değildi…
Dünyanın ilk yayınevinin ilk genel yayın yönetmeni
Johannes Petri von Langendorf, matbaacılığın babası olarak görülen Johannes Gutenberg’in öğrencisi sayılırdı. Mainz’de ondan dersler almış ve sonrasında 1488’de Basel vatandaşlığına geçmişti. Burada bir basım yayın topluluğu kurulmasında rol oynamış ve ardından Kasım 1488’de Petri Yayınevi’ni hayata geçirmişti. Dönemin önemli kalemlerinin yazılarını ve değer verilen eserlerini basarak ilk yayınevi mantığını hayata geçirmişti. Bir yayın programı oluşturma, basılacak eserleri yazacak kişileri belirleme ve basılan eserlerin dağıtımını organize etme gibi temel yayınevi işlevleri ilk defa Petri tarafından hayata geçirilmişti. Bu bağlamda Petri’nin dünyanın ilk genel yayın yönetmeni olduğu iddia edilebilirdi.
Johannes Petri’nin ölümünden sonra yeğeni Adam Petri işi devraldı ve Martin Luther’in önemli yazılarının neredeyse tamamını yeniden yazdırdı. Adam’in oğlu Heinrich Petri, teolojiden klasik yazarlara ve çağdaş tarihe, çok sayıda koleksiyon ve ansiklopedi dahil olmak üzere matematik ve doğa bilimleri, tıp ve simya türünde eserler yazdırdı. Bu sırada Petri ailesinin üyeleri Avrupa’nın çeşitli kentlerine dağılarak kendi yayınevlerini kurmaya başladılar. Almanya’da, Fransa’da, Avusturya’da Petri ailesiyle akrabalık ilişkisi bulunan pek çok kişi, yayınevleri kurarak bu kültürün gelişmesini ve yaygınlaşmasını sağladı.
Heinrich Petri’nin 1579’da ölümünden sonra Sebastian Henricpetri, 50 yıl boyunca çalışmaya devam etti. Jacob Bertsche, şirketi 1665 yılında varislerinden devraldı ve daha sonra Lüdin ailesi ve Decker baskı hanedanlığı aracılığıyla Schweigerhauser yayınevine geçti.
Yayınevi, 1868’de birkaç değişiklikten sonra Benno Schwabe tarafından devralındı. Benno Schwabe’nin torunları, şirketi 1926’dan 1963’te devralan torunu Christian Overstolz tarafından desteklenen 20. yüzyıla taşıdı. Bu nihayetinde kolektif bir şirketten aile şirketlerine ait bir anonim şirkete dönüştürüldü.
Bir İsviçre aile şirketi olan Schwabe Verlag, Hans Holbein tarafından bir tabela olarak tasarlanan damgayı logo olarak asırlardır kullanıyor.
Kaynaklar:
- Wissensmanagement seit 1488″. buchmagazin.ch. (2015-04-02)
- Frank Hieronymus: 1488 Petri – Schwabe 1988. Eine traditionsreiche Basler Offizin im Spiegel ihrer frühen Drucke. 2 Bände, Basel 1988, ISBN 3-7965-1000-0.
